Theo số liệu chính thức từ chính phủ Nhật Bản, năm 2023 chứng kiến con số kỷ lục với 9.753 lao động nước ngoài “chạy trốn” khỏi chương trình thực tập sinh kỹ thuật. Đây là một con số đáng lo ngại và là chỉ báo cho thấy sự gia tăng trong các vấn đề liên quan đến chương trình này.
Sự gia tăng này không chỉ gây ra những lo ngại về điều kiện làm việc mà còn thúc đẩy chính phủ Nhật Bản phải thực hiện các biện pháp cải cách quan trọng.
Phần lớn các lao động “mất tích” đến từ Việt Nam
Gần 10.000 lao động nước ngoài mất tích khỏi chương trình thực tập tại Nhật Bản
Theo số liệu từ Bộ Lao động Nhật Bản, năm 2023 đã chứng kiến sự gia tăng số lượng thực tập sinh mất tích lên 747 người so với năm trước, chiếm khoảng 2% trong tổng số 509.000 thực tập sinh tham gia chương trình vào cuối năm 2022. Con số này phản ánh sự gia tăng đáng kể so với năm 2022 và đã dẫn đến nhiều cuộc thảo luận về sự cần thiết phải cải cách chương trình.
Khoảng 5.500 trong số các thực tập sinh mất tích đến từ Việt Nam, mặc dù con số này đã giảm nhẹ so với năm 2022. Ngược lại, số lượng thực tập sinh từ Myanmar đã tăng gần gấp ba lần lên hơn 1.700 người. Sự gia tăng này phản ánh những thách thức nghiêm trọng mà các thực tập sinh từ khu vực này đang phải đối mặt, bao gồm cả điều kiện làm việc không đạt yêu cầu và vấn đề về quyền lợi.
Nguyên nhân và hệ lụy
Các chuyên gia và tổ chức nhân quyền đã chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân chính khiến nhiều thực tập sinh mất tích là do điều kiện làm việc khắc nghiệt và các vấn đề liên quan đến lạm dụng lao động.
Theo báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), nhiều thực tập sinh gặp phải các vấn đề như giờ làm việc dài, lương thấp, và điều kiện làm việc không an toàn. Điều này đã dẫn đến việc nhiều lao động nước ngoài phải tìm cách trốn khỏi công việc để bảo vệ bản thân.
Ngoài ra, các tổ chức phi chính phủ như Human Rights Watch và Amnesty International đã chỉ trích chương trình thực tập sinh của Nhật Bản về việc thiếu các biện pháp bảo vệ người lao động hiệu quả. Sự thiếu minh bạch và sự không rõ ràng trong quy định về chuyển việc đã làm gia tăng nguy cơ cho các lao động nước ngoài.
Các biện pháp cải cách được đề xuất
Để đối phó với tình trạng này, chính phủ Nhật Bản đã đưa ra một loạt các biện pháp cải cách. Theo thông báo từ Bộ Tư pháp Nhật Bản, dự kiến sẽ giảm thời gian yêu cầu chuyển việc từ 3 năm xuống còn 2 năm bắt đầu từ năm 2027. Biện pháp này nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho thực tập sinh trong việc tìm kiếm công việc mới nếu họ gặp phải điều kiện làm việc không phù hợp hoặc bị lạm dụng.
Hơn nữa, Cơ quan Di trú Nhật Bản (ISA) sẽ phát hành hướng dẫn chi tiết vào mùa thu năm nay cho phép thực tập sinh chuyển việc trong các trường hợp bị lạm dụng, ép buộc, quấy rối tình dục, thai sản hoặc bị bắt nạt.
Theo báo cáo của Nikkei Asian Review, những thay đổi này sẽ bao gồm việc cho phép thực tập sinh chuyển việc ngay cả khi không phải là đối tượng bị nhắm vào trực tiếp.
Một trong những thay đổi đáng chú ý là quy định mới cho phép thực tập sinh tìm việc làm tạm thời trong quá trình chờ đơn xin chuyển việc được xử lý. Theo các quy định hiện tại, lao động nước ngoài không được phép làm thêm việc khác trong thời gian chờ đợi, điều này đã dẫn đến tình trạng nhiều người phải làm việc bất hợp pháp để sinh tồn. Với biện pháp mới, thực tập sinh sẽ được phép làm việc tối đa 28 tiếng mỗi tuần trong thời gian chờ đợi.
Tác động và triển vọng tương lai
Những cải cách này được kỳ vọng sẽ tạo ra sự thay đổi tích cực trong việc cải thiện điều kiện làm việc và quyền lợi cho thực tập sinh nước ngoài. Tuy nhiên, việc thực hiện các biện pháp này cần phải được giám sát chặt chẽ để đảm bảo rằng các quy định mới sẽ thực sự được áp dụng và mang lại hiệu quả.
Các nhà phân tích dự đoán rằng các cải cách này có thể giúp giảm tình trạng mất tích trong tương lai và cải thiện tình hình cho các lao động nước ngoài tại Nhật Bản. Tuy nhiên, sự thành công của những cải cách này còn phụ thuộc vào khả năng thực hiện của chính phủ và sự hợp tác từ các bên liên quan.
Có thể thấy, sự gia tăng đáng lo ngại trong số lượng lao động nước ngoài mất tích khỏi chương trình thực tập sinh kỹ thuật của Nhật Bản đã làm nổi bật những vấn đề nghiêm trọng trong chương trình này. Các biện pháp cải cách được đề xuất, bao gồm việc giảm thời gian yêu cầu chuyển việc và cải thiện các quy định bảo vệ quyền lợi, đều nhằm mục tiêu cải thiện tình hình hiện tại.
