Nhân dịp sinh viên tại Anh sắp sửa bắt đầu nhập học và tin vui về việc sinh viên được ở lại thêm 2 năm sau khi tốt nghiệp mình xin viết một bài về một số truyền thống kỳ lạ tại vài trường đại học ở Anh để các bạn đọc giải trí.
Thỉnh thoảng mình cũng có dịp đi Cambridge, có lần còn đặt nhầm khách sạn kiểu công chúa ngủ trong rừng, âm u, sợ ma muốn chết. Có vài lần mình đến Cambridge lúc giữa năm học, cũng không có sự kiện gì trọng đại nhưng hay bắt gặp mấy nhóm sinh viên mặc áo thụng đen (gown) nhưng không đội nón. Kiểu ăn mặc này hơi giống áo thụng tốt nghiệp lại hơi giống áo kiểu Harry Potter. Mình có hỏi thì được biết là họ mặc áo thụng đi ăn tối. Nói chung thấy hơi kỳ lạ và rất giống phim Harry Potter nên mình phải phỏng vấn vài người bạn đã học ở Cambridge, Durham để có thông tin viết bài này.
Ở England có ba trường đại học lâu đời nhất là trường Oxford, Cambridge và Durham. 3 trường này thuộc loại collegiate university, có thể hiểu đơn giản là trường đại học là tập hợp nhiều college kiểu trường con hoặc trường thành viên, mỗi trường sẽ có sự tự chủ riêng và tự quản lý sinh viên của mình. Một đặc điểm nữa là sinh viên của college nào thì sẽ sinh hoạt và ở trong college đó. Trường Đại học Oxford là trường lâu đời nhất thành lập năm 1167, hiện nay trường có 39 college. Dĩ nhiên lúc mới thành lập thì không có nhiều college như vậy, và mỗi college cũng có một lịch sử phát triển riêng. Cambridge thành lập sau khoản 42 năm vào năm 1209, có 31 college. Mãi 600 năm sau vào năm 1832 thì nước Anh mới có thêm một trường đại học nữa là Đại học Durham. Người ta đã giảng dạy từ rất lâu rồi nhưng đến thế kỷ 19 mới có chức danh Đai học chính thức. Trường này có 16 college. Một trong những tài sản của đại học Durham là một lâu đài từ thế kỷ 11. Những sinh viên học ở University College tại Durham thì sẽ được sống trong lâu đài này.
Ngoài ra còn có đại học St. Andrews ở Scotland thành lập năm 1413 là đại học lâu đời nhất ở Scotland, nhưng lúc đó England và Scotland là còn là hai nước khác nhau. Hoặc University College London cũng có nhiều college thành viên nhưng cách quản lý và sự tự chủ hơi khác ba trường truyền thống ở trên.
Lại nói về ba trường đại học được xem là trường cổ của England. Những trường này đều có gốc tích từ thời trung cổ nên vẫn giữ những truyền thống kỳ lạ. Trước khi nhập học sinh viên mới sẽ phải mua một chiếc áo thụng màu đen gọi là Undergraduate commoner’s gown, tạm dịch là áo thụng cho thường dân chưa tốt nghiệp. Áo thụng được khoác ở ngoài, còn bên trong thì phải mặc đồ lịch sự trang trọng theo quy định. Tất cả các sinh viên phải mặc áo thụng trong ngày khai giảng. Đây là buổi lễ khá trang trọng gọi là matriculation ceremony. Chắc bà J K Rowling bắt chước chi tiết này khi viết truyện Harry Potter về việc mua áo, mua chổi, và đội chiếc mũ phân loại để chọn nhà trong trường Hogwarts.
Chiếc áo thụng này không chỉ mặc ngày khai giảng mà còn phải mặc vào khá nhiều dịp khác trong năm học. Trường Đại học Oxford có vẻ thích sinh viên mặc áo thụng nhiều hơn ví dụ đi thi cũng phải mặc. Các trường khác thì thường mặc áo thụng vào những buổi ăn tối trang trọng của college, hoặc tiệc sinh nhật tổ chức trong trường. Nói chung một sinh viên ở đại học Cambridge sẽ mặc áo thụng khoản một chục lần trong một năm học.
Thời bà J K Rowling đi học truyền thống ở các trường cũng khắt khe hơn bây giờ, mặc dù lúc đó đã có những phong trào hippie, các kiểu tóc uốn phồng xù như ban nhạc Abba, nhưng quy định của các trường đại học cổ cũng vẫn còn nghiêm khắc. Mình có hỏi người bạn học tại đại học Durham thời cuối những năm 70 đầu 80, lúc đó tối nào sinh viên cũng phải mặc áo thụng để đi ăn tối. Không có việc nấu ăn ở trong college, tất cả các sinh viên phải ăn chung với nhau trong đại sảnh. Ngoài ra giảng viên đại học cũng phải mặc áo thụng khi giảng dạy.
Mình còn may mắn gặp được một ông cụ, học ở Durham năm 1946. Ông nói hồi xưa học đại học là một đặc quyền cho người giàu, vì ông tham gia thế chiến thứ 2 và học giỏi nên mới được chấp nhận vào đại học Durham. Thời xưa sinh viên không phải làm gì hết, trong trường đại học có người phục vụ. Ngủ dậy cũng không cần làm giường vì sẽ có người dọn dẹp làm giường. Lúc nào cũng phải mặc áo thụng để chứng tỏ mình hàn lâm hơn nhiều người khác.
Dĩ nhiên không phải đại học nào ở Anh cũng phải mặc áo thụng phiền phức như vậy, chỉ có 3 đại học nói trên và chắc thêm một vài trường ở Scotland. Ông John Harvard người sáng lập nên đại học Harvard ở Mỹ cũng học từ Đại học Cambridge ở Anh, nên chắc đại học này cũng có một số truyền thống bắt nguồn từ Anh quốc.
Hồi xưa lúc đọc truyện Harry Potter mình thấy sao bà JK Rowling giỏi quá, sáng tạo được cả một thế giới với quá nhiều chi tiết công phu. Sau này sống ở Anh mình mới biết là bà đó cũng không tự tưởng tượng ra tất cả. Nước Anh cũ kỹ có quá nhiều thứ khác biệt và nhiều truyền thống có thể từ thời trung cổ xa xưa mà người ta vẫn còn giữ tới bây giờ. Nói tóm lại, ai đi học ở Oxford, Cambridge, Durham, Hogwarts thì chuẩn bị mua áo thụng vì sắp nhập học rồi.
Theo Fb Chieutran Tran
